Το παρόν αποτελεί εκπαιδευτικό σενάριο που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της 5ης περιόδου επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στην τάξη (πιστοποίηση Β' επιπέδου), στο μάθημα της Γεωγραφίας και με μαθητές της Στ' Δημοτικού. Αρχικά γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση του σεναρίου ενώ οι δραστηριότητες και τα φύλλα εργασίας θα παρουσιαστούν ξεχωριστά.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Τίτλος διδακτικού σεναρίου: Η ζωή στα τροπικά δάση
1.2 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές και στόχοι ανά γνωστικό αντικείμενο: Το σενάριο αφορά τη γνωστική περιοχή της Γεωγραφίας που εντάσσεται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα και υποστηρίζεται από το σχολικό εγχειρίδιο. Εκτός από τη Γεωγραφία εμπλέκονται και άλλες γνωστικές περιοχές όπως, Γλώσσα, Φυσική και Εικαστικά αξιοποιώντας τις Νέες τεχνολογίες.
Γεωγραφία: Να εντοπίζουν στον χάρτη τις περιοχές των τροπικών δασών. Να γνωρίζουν τον τρόπο ζωής των κατοίκων των τροπικών περιοχών. Να γνωρίζουν τα βασικά στοιχεία της ζωής στις περιοχές των τροπικών δασών. Να γνωρίζουν τις φυτικές διαπλάσεις των τροπικών δασών.
Γλώσσα: Παραγωγή προφορικού λόγου, διαλογικές μορφές επικοινωνίας, εντοπισμός και διαχείριση πληροφορίας, παραγωγή και κατανόηση γραπτού λόγου, δημιουργία εικονογραφημένης ιστορίας
Φυσική: Συσχετίζουν πληροφορίες που έμαθαν για τα φυτά (φωτοσύνθεση) και για τα οικοσυστήματα (τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα).
Νέες τεχνολογίες: Να γνωρίσουν και να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου και λογισμικών γενικής χρήσης - συμβολικής έκφρασης, οπτικοποίησης, εννοιολογικής χαρτογράφησης, δημιουργικής έκφρασης, και συγγραφής υπερμεσικών εφαρμογών και ασκήσεων.
Εικαστικά: Χειρίζονται τον υπολογιστή και εκφράζονται δημιουργικά μέσα από λογισμικά εικαστικών.
1.3 Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεται: Απευθύνεται σε μαθητές Στ΄ τάξης Δημοτικού Σχολείου
1.4 Συμβατότητα με το Α.Π.Σ. και το Δ.Ε.Π.Π.Σ: Διαπραγματεύεται θεματικές ενότητες του ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ της ΣΤ’ τάξης. Έτσι το θέμα είναι απολύτως συμβατό με το συγκεκριμένο Αναλυτικό Πρόγραμμα, εφόσον αποτελεί θέμα ενότητας της Γεωγραφίας της Στ΄ τάξης και οι στόχοι που τίθενται άπτονται πλήρως του αναλυτικού προγράμματος της Γεωγραφίας.
Οργάνωση της διδασκαλίας και απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή:
Ως μοντέλο διδασκαλίας επιλέγεται η “συνεργατική καθοδηγούμενη ανακάλυψη”, στα πλαίσια της οποίας οι μαθητές με συγκεκριμένα φύλλα εργασίας διερευνούν το διδακτικό υλικό και οικοδομούν συνεργατικά τη νέα γνώση. Οι 21 μαθητές της τάξης χωρίζονται σε 7 ομάδες. Κάθε ομάδα έχει 3 μαθητές, ένας από τους οποίους έχει το ρόλο του συντονιστή. Οι μαθητές εργάζονται εναλλακτικά χρησιμοποιώντας τον φορητό υπολογιστή του σχολείου και τον προτζέκτορα. Επίσης ως ομάδες δουλεύουν και στα φύλλα εργασίας.
Γνωστικά προαπαιτούμενα: Οι μαθητές με τις προηγούμενες ενότητες που έχουν διδαχθεί είναι εξοικειωμένοι με τις διαδικασίες της επιστημονικής μεθόδου έρευνας όπως: παρατήρηση, σύγκριση, ερώτηση, επικοινωνία, υπόθεση, συλλογή πληροφοριών και διατύπωση συμπερασμάτων. Ωστόσο επιλέχθηκε να διδαχθεί αυτό το κεφάλαιο διότι οι περισσότεροι μαθητές ταυτίζουν το τροπικό δάσος με τη ζούγκλα. Επίσης βοήθησε η λειτουργία των ομάδων και η συνεργασία μεταξύ των μελών τους στη χρήση των Νέων Τεχνολογιών.
Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή: Σχολικά εγχειρίδια, χάρτες, φύλλα εργασίας, προτζέκτορας, φορητός υπολογιστής με σύνδεση στο διαδίκτυο.
1.6 Διδακτικοί Στόχοι:
Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:
Σκοπός αυτού του σεναρίου είναι να γνωρίσουν οι μαθητές τη ζωή στα τροπικά δάση, κάνοντας χρήση Τ.Π.Ε.
Επιμέρους στόχοι:
Β. Ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών:
Σκοπός του σεναρίου είναι οι μαθητές να προσεγγίσουν τις Τ.Π.Ε ως εργαλεία και πηγές μάθησης, αλλά και να εξασκηθούν σε δεξιότητες που χρησιμοποιούνται στην επιστημονική έρευνα (παρατήρηση, σύγκριση, ερμηνεία, εμβάθυνση, διερεύνηση). Επίσης να υιοθετήσουν θετική στάση απέναντι στη χρήση νέων τεχνολογιών, καθώς αυτές υποστηρίζουν τη χωρική κατανόηση αφού αποτελούν κύριο εργαλείο διερεύνησης του χώρου και απάντησης σε γεωγραφικές ερωτήσεις.
Επιμέρους στόχοι:
Γ. Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία:
Oι μαθητές και οι μαθήτριες κατά τη διάρκεια των εργασιών τους χρησιμοποιούν λογισμικά που τους επιτρέπουν να αναζητήσουν, να επιλέξουν, να οργανώσουν και να παρουσιάσουν τις έννοιες με τις οποίες ασχολούνται. Κατά συνέπεια, το εν λόγω σενάριο προωθεί την πολυαισθητηριακή προσέγγιση της γνώσης μέσω της πολυμεσικότητας που προσφέρει.
Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία οι στόχοι που επιτυγχάνονται είναι:
1.7 Διάρκεια σεναρίου: 24 διδακτικές ώρες
Διδακτική προσέγγιση:
2.1 Μεθοδολογική προσέγγιση
Το σενάριο βασίζεται θεωρητικά στις αρχές της εποικοδομιστικής προσέγγισης και στις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρήσεις του Vygotsky, καθώς και στην ανακαλυπτική – διερευνητική μάθηση του Bruner.
Ο J. Piaget θεωρεί ότι η ανάπτυξη της λογικής και επιστημονικής σκέψης του παιδιού είναι μια εξελικτική διαδικασία με διάφορα στάδια. Η θεωρία του ξεκινά με την υπόθεση ότι ο κάθε μαθητής/τρια κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του/της τρόπο, ενεργητικά, και δεν αποτελεί απλά έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και «γνώσεων». Άρα ο/η μαθητής/τρια πρέπει να μαθαίνει σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε ποικίλα εξωτερικά ερεθίσματα, το οποίο να του/της δίνει τη δυνατότητα της αλληλεπίδρασης.
Ο J. Bruner πρότεινε ως βασική θεωρία για τη μάθηση την ανακαλυπτική μάθηση. Οι μαθητές/τριες ανακαλύπτουν τη γνώση μέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες. Η σταδιακή ανακάλυψη των εσωτερικών δομών, αρχών και νόμων που διέπουν ένα φαινόμενο συντελούν στη βαθύτερη κατανόησή του. Η ιδέα της σταδιακής ανακάλυψης της γνώσης μπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα σημαντικό κίνητρο για το/τη μαθητή/τρια, τον/την οποίο/α ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να βοηθήσει ή και να καθοδηγήσει ακόμη (καθοδηγούμενη ανακάλυψη). Σύμφωνα με τις θεωρίες του Bruner, o/η εκπαιδευτικός έχει το ρόλο του εμψυχωτή, του διευκολυντή, του καθοδηγητή στη διαδικασία της ανακάλυψης. Ο/η μαθητής/τρια έρχεται αντιμέτωπος/η με προβλήματα τα οποία καλείται να επιλύσει και ο/η εκπαιδευτικός τον υποστηρίζει στην προσπάθειά του αυτή, την οποία ο/η μαθητής/τρια όμως πραγματοποιεί με το δικό του/της ρυθμό και με βάση τις δικές του/της αποφάσεις και επιλογές.
Η μάθηση, σύμφωνα με τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες, συντελείται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) και ουσιαστικά δημιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων, με έμφαση την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης και της συνεργατικής μάθησης. Έτσι, ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού και γενικότερα του σχολείου και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει και μαθαίνει ο/η μαθητής/τρια είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Η συνεργατική μάθηση σημαίνει η από κοινού εργασία πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα με τρόπο τέτοιο ώστε να προωθείται η ατομική μάθηση μέσω των συνεργατικών διεργασιών. Στο πλαίσιο της κοινότητας μάθησης τα μέλη της εργάζονται με κοινό στόχο και συμφωνημένους ρόλους. Αυτό συμβάλλει στην ανάπτυξη αισθήματος κοινής ευθύνης, αλληλοϋποστήριξης και καλλιέργειας ενός φιλικού κλίματος που ενθαρρύνει τη μάθηση και τη δημιουργική έκφραση.
Προκειμένου να πετύχουμε την αυτορρύθμιση των ομάδων αφήσαμε τους μαθητές να εργαστούν μόνοι τους έχοντας ρόλο διευκολυντή. Στόχος μας ήταν να μπουν σε μια περιπλάνηση κατά τη μαθησιακή διαδικασία και να βρεθούν μπροστά σε γνωστικές συγκρούσεις.
2.2 Διδακτική προσέγγιση με ΤΠΕ
Οι ΤΠΕ είναι σε θέση να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας στο δημοτικό σχολείο. Οι μαθητές/τριες μπορούν να αξιοποιήσουν τα παρεχόμενα εργαλεία για να πάρουν πληροφορίες και να αποκτήσουν θετική στάση για την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών στη διδασκαλία. Παράλληλα συμμετέχουν ενεργητικά στην απόκτηση και δημιουργία της γνώσης. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η διαδικαστική μάθηση που αναφέρεται σε δεξιότητες των μαθητών σχετικά με την εφαρμογή σειράς βημάτων για την επίτευξη καθορισμένων αποτελεσμάτων. Οι στρατηγικές κατανόησης που αναπτύσσονται βοηθούν τους μαθητές να διερευνήσουν αν χρησιμοποίησαν σωστά το «τι» (δηλωτική γνώση) και το «πώς» (διαδικαστική γνώση) στην εκμάθηση και την επικύρωση του νέου μαθησιακού υλικού. Το συγκεκριμένο σενάριο συνδυάζει ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες, αλληλεπίδραση των μαθητών με τις πηγές, αυτόνομη εργασία και υποστήριξη μεταγνωστικών δραστηριοτήτων. Έτσι οι μαθητές συνδέουν την παιδαγωγική διάσταση με την τεχνολογική και μπαίνουν σε μια δημιουργική διαδικασία.
Το σενάριο περιλαμβάνει δραστηριότητες αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών με τη χρήση μηχανών αναζήτησης στο διαδίκτυο για ανεύρεση πληροφοριών, με λογισμικά οπτικοποίησης μέσω διαδικτύου όπως είναι τα Google Earth, και Google Maps, με λογισμικό για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, την επικοινωνία και την έκφραση (Revelation Natural Art), με λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (Inspiration), με λογισμικό γενικής χρήσης επεξεργασίας κειμένου (Microsoft Word), με λογισμικό για την παραγωγή εικονογραφημένης ιστορίας – κόμικ (Comic Strip Creator) και τέλος με λογισμικό ηλεκτρονικής αξιολόγησης Hotpotatoes.
2.3 Κατηγορία λογισμικού – Συνδυασμός κατηγοριών λογισμικού
Για την υλοποίηση του σεναρίου χρησιμοποιήθηκαν:
Το διαδίκτυο. Η χρήση του διαδικτύου και η αναζήτηση και διαχείριση της πληροφορίας μέσω αυτού είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο στα χέρια των μαθητών για την ανακάλυψη της γνώσης. Ο δάσκαλος παίζει ρόλο υποστηρικτικό και συγχρόνως καθοδηγητικό, ώστε να οδηγήσει τους μαθητές του στην εγκυρότητα και αξιολόγηση των πληροφοριών του διαδικτύου και όχι στην άκριτη υιοθέτησή τους. Έτσι περνάει τα μηνύματα της ασφαλούς πλοήγησης.
Το λογισμικό Google Earth – Google Maps ανήκει στα περιβάλλοντα μάθησης μέσω διερεύνησης, ανακάλυψης και οικοδόμησης (ανοικτού τύπου) και συγκεκριμένα στα συστήματα οπτικοποίησης μέσω διαδικτύου. Η επιλογή του λογισµικού έγινε επειδή µε τη χρήση του δεν παρέχεται απλά ένα εποπτικό µέσο (όπως οι χάρτες και τα βιβλία), αλλά ένα ανοιχτό περιβάλλον µάθησης στο οποίο συντελούνται δραστηριότητες διερεύνησης και ανακάλυψης, σε σηµαντικότερο βαθµό απ’ ότι θα γινόταν µε τη χρήση του παγκόσµιου χάρτη και του βιβλίου.
Το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης αποτελεί μια ιδιαίτερη κατηγορία συστημάτων εκπαιδευτικού λογισμικού με ανοικτό χαρακτήρα, που επιτρέπει τη διερεύνηση των σχέσεων των εννοιών μεταξύ τους και τη βαθύτερη κατανόηση, κι αυτό βοηθά στο να μετατραπεί η δηλωτική γνώση σε διαδικαστική γνώση.
Το λογισμικό Revelation Natural Art ανήκει στα περιβάλλοντα μάθησης μέσω διερεύνησης, ανακάλυψης και οικοδόμησης (ανοιχτού τύπου) και συγκεκριμένα στα λογισμικά συμβολικής έκφρασης και επικοινωνίας. Τέτοιου είδους λογισμικά βοηθούν στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της καλλιτεχνικής έκφρασης των παιδιών μέσα από τη δημιουργία εικόνων για τη μελέτη του θέματος του συγκεκριμένου σεναρίου.
Το λογισμικό γενικής χρήσης και επεξεργασίας κειμένου Microsoft Word. Ο επεξεργαστής κειμένου χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή, τροποποίηση και επεξεργασία κειμένων σε ψηφιακή μορφή. Η επεξεργασία κειμένου συνιστά μια δραστηριότητα που δεν περιλαμβάνει μόνο την έκδοση των γραπτών με την πληροφορική έννοια αλλά διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην οργάνωση των ιδεών και των επιχειρημάτων.
Το λογισμικό Hot Potatoes ανήκει στα περιβάλλοντα μάθησης μέσω διερεύνησης, ανακάλυψης και οικοδόμησης (κλειστού τύπου) και συγκεκριμένα στα λογισμικά συγγραφής υπερμεσικών εφαρμογών και ασκήσεων. Συμπληρώνοντας αλλά και δημιουργώντας (ανοιχτού τύπου δραστηριότητα) ασκήσεις του συγκεκριμένου λογισμικού οι μαθητές επιλέγουν και οργανώνουν γεωγραφικές πληροφορίες, χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο και έννοιες, εξοικειώνονται με τις ασκήσεις συμπλήρωσης κενών και δημιουργίας σταυρόλεξου.
Τέλος το λογισμικό Comic Strip Creator για δημιουργία ψηφιακών κόμικς το οποίο σχεδιάστηκε από τους φοιτητές του εργαστηρίου CosyLLab του τμήματος Διδακτικής της Τεχνολογίας και Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν κόμικς αλλά και να τα μοιραστούν ανεβάζοντάς τα στη σελίδα του portal ή μπορούν και να βλέπουν και τις δημιουργίες άλλων χρηστών. Με το συγκεκριμένο λογισμικό παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές να αξιοποιήσουν με δημιουργικό τρόπο τις εικόνες που ανακάλυψαν στο διαδίκτυο και να δημιουργήσουν τη δική τους ιστορία χρησιμοποιώντας πιο συνοπτικό λόγο.
Ακολουθεί η περιγραφή του σεναρίου και οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν. Πατήστε το αντίστοιχο κουμπί για να τις δείτε !
Τίτλος διδακτικού σεναρίου: Η ζωή στα τροπικά δάση
1.2 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές και στόχοι ανά γνωστικό αντικείμενο: Το σενάριο αφορά τη γνωστική περιοχή της Γεωγραφίας που εντάσσεται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα και υποστηρίζεται από το σχολικό εγχειρίδιο. Εκτός από τη Γεωγραφία εμπλέκονται και άλλες γνωστικές περιοχές όπως, Γλώσσα, Φυσική και Εικαστικά αξιοποιώντας τις Νέες τεχνολογίες.
Γεωγραφία: Να εντοπίζουν στον χάρτη τις περιοχές των τροπικών δασών. Να γνωρίζουν τον τρόπο ζωής των κατοίκων των τροπικών περιοχών. Να γνωρίζουν τα βασικά στοιχεία της ζωής στις περιοχές των τροπικών δασών. Να γνωρίζουν τις φυτικές διαπλάσεις των τροπικών δασών.
Γλώσσα: Παραγωγή προφορικού λόγου, διαλογικές μορφές επικοινωνίας, εντοπισμός και διαχείριση πληροφορίας, παραγωγή και κατανόηση γραπτού λόγου, δημιουργία εικονογραφημένης ιστορίας
Φυσική: Συσχετίζουν πληροφορίες που έμαθαν για τα φυτά (φωτοσύνθεση) και για τα οικοσυστήματα (τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα).
Νέες τεχνολογίες: Να γνωρίσουν και να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου και λογισμικών γενικής χρήσης - συμβολικής έκφρασης, οπτικοποίησης, εννοιολογικής χαρτογράφησης, δημιουργικής έκφρασης, και συγγραφής υπερμεσικών εφαρμογών και ασκήσεων.
Εικαστικά: Χειρίζονται τον υπολογιστή και εκφράζονται δημιουργικά μέσα από λογισμικά εικαστικών.
1.3 Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεται: Απευθύνεται σε μαθητές Στ΄ τάξης Δημοτικού Σχολείου
1.4 Συμβατότητα με το Α.Π.Σ. και το Δ.Ε.Π.Π.Σ: Διαπραγματεύεται θεματικές ενότητες του ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ της ΣΤ’ τάξης. Έτσι το θέμα είναι απολύτως συμβατό με το συγκεκριμένο Αναλυτικό Πρόγραμμα, εφόσον αποτελεί θέμα ενότητας της Γεωγραφίας της Στ΄ τάξης και οι στόχοι που τίθενται άπτονται πλήρως του αναλυτικού προγράμματος της Γεωγραφίας.
Οργάνωση της διδασκαλίας και απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή:
Ως μοντέλο διδασκαλίας επιλέγεται η “συνεργατική καθοδηγούμενη ανακάλυψη”, στα πλαίσια της οποίας οι μαθητές με συγκεκριμένα φύλλα εργασίας διερευνούν το διδακτικό υλικό και οικοδομούν συνεργατικά τη νέα γνώση. Οι 21 μαθητές της τάξης χωρίζονται σε 7 ομάδες. Κάθε ομάδα έχει 3 μαθητές, ένας από τους οποίους έχει το ρόλο του συντονιστή. Οι μαθητές εργάζονται εναλλακτικά χρησιμοποιώντας τον φορητό υπολογιστή του σχολείου και τον προτζέκτορα. Επίσης ως ομάδες δουλεύουν και στα φύλλα εργασίας.
Γνωστικά προαπαιτούμενα: Οι μαθητές με τις προηγούμενες ενότητες που έχουν διδαχθεί είναι εξοικειωμένοι με τις διαδικασίες της επιστημονικής μεθόδου έρευνας όπως: παρατήρηση, σύγκριση, ερώτηση, επικοινωνία, υπόθεση, συλλογή πληροφοριών και διατύπωση συμπερασμάτων. Ωστόσο επιλέχθηκε να διδαχθεί αυτό το κεφάλαιο διότι οι περισσότεροι μαθητές ταυτίζουν το τροπικό δάσος με τη ζούγκλα. Επίσης βοήθησε η λειτουργία των ομάδων και η συνεργασία μεταξύ των μελών τους στη χρήση των Νέων Τεχνολογιών.
Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή: Σχολικά εγχειρίδια, χάρτες, φύλλα εργασίας, προτζέκτορας, φορητός υπολογιστής με σύνδεση στο διαδίκτυο.
1.6 Διδακτικοί Στόχοι:
Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:
Σκοπός αυτού του σεναρίου είναι να γνωρίσουν οι μαθητές τη ζωή στα τροπικά δάση, κάνοντας χρήση Τ.Π.Ε.
Επιμέρους στόχοι:
- Να εντοπίζουν την τροπική ζώνη στον χάρτη και να ονομάζουν τους παράλληλους κύκλους που την περικλείουν.
- Να ανακαλύψουν και να ονομάσουν τα τροπικά δάση που βρίσκονται σε αυτήν την κλιματική ζώνη.
- Να διερευνήσουν τα χαρακτηριστικά των τροπικών δασών και τους παράγοντες που προσδιορίζουν ένα δάσος.
- Να αναθεωρήσουν τις αρχικές τους ιδέες σχετικά με την ταύτιση των τροπικών δασών με τη ζούγκλα.
- Να εντοπίζουν και να επιλέγουν μέσα από γραπτό και οπτικοακουστικό υλικό που τους δίνεται την πληροφορία που χρειάζονται.
- Να γνωρίσουν τα ζώα των τροπικών δασών και να σχηματίσουν τροφικές αλυσίδες ή τροφικά πλέγματα.
- Να διερευνήσουν τη σημασία των τροπικών δασών για τη ζωή στον πλανήτη.
- Να δημιουργήσουν έναν χάρτη.
- Να τροποποιήσουν τις μέχρι τώρα στάσεις τους και να υιοθετήσουν έκφραση οικολογικής συνείδησης και έκφραση αυτής στην πράξη.
- Να απαριθμήσουν και να καταγράψουν τρόπους με τους οποίους μπορούν να σώσουν τα τροπικά δάση (παραγωγή εικονογραφημένης ιστορίας).
- Να σχεδιάσουν ένα σταυρόλεξο, αφού πρώτα καταγράψουν τους ορισμούς σε συγκεκριμένες έννοιες που τους δόθηκαν και σχετίζονται με τα όσα έχουν ήδη μάθει.
Β. Ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών:
Σκοπός του σεναρίου είναι οι μαθητές να προσεγγίσουν τις Τ.Π.Ε ως εργαλεία και πηγές μάθησης, αλλά και να εξασκηθούν σε δεξιότητες που χρησιμοποιούνται στην επιστημονική έρευνα (παρατήρηση, σύγκριση, ερμηνεία, εμβάθυνση, διερεύνηση). Επίσης να υιοθετήσουν θετική στάση απέναντι στη χρήση νέων τεχνολογιών, καθώς αυτές υποστηρίζουν τη χωρική κατανόηση αφού αποτελούν κύριο εργαλείο διερεύνησης του χώρου και απάντησης σε γεωγραφικές ερωτήσεις.
Επιμέρους στόχοι:
- Γνωριμία με το google earth και δημιουργία χάρτη με το google maps.
- Γνωριμία με το λογισμικό Inspiration και απόκτηση δεξιοτήτων χρήσης του.
- Οι μαθητές να εξοικειωθούν με τις ασκήσεις συμπλήρωσης κενών και δημιουργίας σταυρόλεξου του λογισμικού Hot potatoes.
- Χρήση του διαδικτύου ως εργαλείου αναζήτησης πληροφορίας και έρευνας (μηχανές αναζήτησης, ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες, εκπαιδευτικές πύλες).
- Απόκτηση δεξιοτήτων στη χρήση λογισμικών γενικής χρήσης.
- Απόκτηση μεταγνωστικών δεξιοτήτων με τη χρήση Τ.Π.Ε.
- Απόκτηση δεξιοτήτων στη διαχείριση της πληροφορίας.
- Χρήση επεξεργαστή κειμένου
- Αναγνώριση των δυνατοτήτων του λογισμικού δημιουργικής έκφρασης(Revelation Natural Art).
- Οι μαθητές να γνωρίσουν το λογισμικό Comic Strip Creator το οποίο θα τους επιτρέψει να εμπεδώσουν τις γνώσεις που απέκτησαν αλλά και θα τους βοηθήσει να δημιουργήσουν το δικό τους κόμικ.
Γ. Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία:
Oι μαθητές και οι μαθήτριες κατά τη διάρκεια των εργασιών τους χρησιμοποιούν λογισμικά που τους επιτρέπουν να αναζητήσουν, να επιλέξουν, να οργανώσουν και να παρουσιάσουν τις έννοιες με τις οποίες ασχολούνται. Κατά συνέπεια, το εν λόγω σενάριο προωθεί την πολυαισθητηριακή προσέγγιση της γνώσης μέσω της πολυμεσικότητας που προσφέρει.
Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία οι στόχοι που επιτυγχάνονται είναι:
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας και επικοινωνίας καθώς οι μαθητές επεξεργάζονται το υλικό τους.
- Συσχέτιση δεδομένων προκειμένου να καταλήξουν σε συμπεράσματα (ανάπτυξη κριτικής σκέψης).
- Οικοδόμηση γνώσης αναλαμβάνοντας οι μαθητές κεντρικό και ενεργητικό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία.
- Οικοδόμηση της γνώσης μέσω της ανακάλυψης – διερεύνησης (σύνδεση, εφαρμογή και αξιοποίηση της νέας γνώσης).
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργατικής μάθησης.
- Καλλιέργεια κριτικής και δημιουργικής σκέψης.
1.7 Διάρκεια σεναρίου: 24 διδακτικές ώρες
Διδακτική προσέγγιση:
2.1 Μεθοδολογική προσέγγιση
Το σενάριο βασίζεται θεωρητικά στις αρχές της εποικοδομιστικής προσέγγισης και στις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρήσεις του Vygotsky, καθώς και στην ανακαλυπτική – διερευνητική μάθηση του Bruner.
Ο J. Piaget θεωρεί ότι η ανάπτυξη της λογικής και επιστημονικής σκέψης του παιδιού είναι μια εξελικτική διαδικασία με διάφορα στάδια. Η θεωρία του ξεκινά με την υπόθεση ότι ο κάθε μαθητής/τρια κατασκευάζει τη γνώση με το δικό του/της τρόπο, ενεργητικά, και δεν αποτελεί απλά έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και «γνώσεων». Άρα ο/η μαθητής/τρια πρέπει να μαθαίνει σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε ποικίλα εξωτερικά ερεθίσματα, το οποίο να του/της δίνει τη δυνατότητα της αλληλεπίδρασης.
Ο J. Bruner πρότεινε ως βασική θεωρία για τη μάθηση την ανακαλυπτική μάθηση. Οι μαθητές/τριες ανακαλύπτουν τη γνώση μέσα από ανακαλυπτικές διαδικασίες. Η σταδιακή ανακάλυψη των εσωτερικών δομών, αρχών και νόμων που διέπουν ένα φαινόμενο συντελούν στη βαθύτερη κατανόησή του. Η ιδέα της σταδιακής ανακάλυψης της γνώσης μπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα σημαντικό κίνητρο για το/τη μαθητή/τρια, τον/την οποίο/α ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να βοηθήσει ή και να καθοδηγήσει ακόμη (καθοδηγούμενη ανακάλυψη). Σύμφωνα με τις θεωρίες του Bruner, o/η εκπαιδευτικός έχει το ρόλο του εμψυχωτή, του διευκολυντή, του καθοδηγητή στη διαδικασία της ανακάλυψης. Ο/η μαθητής/τρια έρχεται αντιμέτωπος/η με προβλήματα τα οποία καλείται να επιλύσει και ο/η εκπαιδευτικός τον υποστηρίζει στην προσπάθειά του αυτή, την οποία ο/η μαθητής/τρια όμως πραγματοποιεί με το δικό του/της ρυθμό και με βάση τις δικές του/της αποφάσεις και επιλογές.
Η μάθηση, σύμφωνα με τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες, συντελείται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) και ουσιαστικά δημιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων, με έμφαση την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης και της συνεργατικής μάθησης. Έτσι, ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού και γενικότερα του σχολείου και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει και μαθαίνει ο/η μαθητής/τρια είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Η συνεργατική μάθηση σημαίνει η από κοινού εργασία πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα με τρόπο τέτοιο ώστε να προωθείται η ατομική μάθηση μέσω των συνεργατικών διεργασιών. Στο πλαίσιο της κοινότητας μάθησης τα μέλη της εργάζονται με κοινό στόχο και συμφωνημένους ρόλους. Αυτό συμβάλλει στην ανάπτυξη αισθήματος κοινής ευθύνης, αλληλοϋποστήριξης και καλλιέργειας ενός φιλικού κλίματος που ενθαρρύνει τη μάθηση και τη δημιουργική έκφραση.
Προκειμένου να πετύχουμε την αυτορρύθμιση των ομάδων αφήσαμε τους μαθητές να εργαστούν μόνοι τους έχοντας ρόλο διευκολυντή. Στόχος μας ήταν να μπουν σε μια περιπλάνηση κατά τη μαθησιακή διαδικασία και να βρεθούν μπροστά σε γνωστικές συγκρούσεις.
2.2 Διδακτική προσέγγιση με ΤΠΕ
Οι ΤΠΕ είναι σε θέση να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας στο δημοτικό σχολείο. Οι μαθητές/τριες μπορούν να αξιοποιήσουν τα παρεχόμενα εργαλεία για να πάρουν πληροφορίες και να αποκτήσουν θετική στάση για την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών στη διδασκαλία. Παράλληλα συμμετέχουν ενεργητικά στην απόκτηση και δημιουργία της γνώσης. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η διαδικαστική μάθηση που αναφέρεται σε δεξιότητες των μαθητών σχετικά με την εφαρμογή σειράς βημάτων για την επίτευξη καθορισμένων αποτελεσμάτων. Οι στρατηγικές κατανόησης που αναπτύσσονται βοηθούν τους μαθητές να διερευνήσουν αν χρησιμοποίησαν σωστά το «τι» (δηλωτική γνώση) και το «πώς» (διαδικαστική γνώση) στην εκμάθηση και την επικύρωση του νέου μαθησιακού υλικού. Το συγκεκριμένο σενάριο συνδυάζει ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες, αλληλεπίδραση των μαθητών με τις πηγές, αυτόνομη εργασία και υποστήριξη μεταγνωστικών δραστηριοτήτων. Έτσι οι μαθητές συνδέουν την παιδαγωγική διάσταση με την τεχνολογική και μπαίνουν σε μια δημιουργική διαδικασία.
Το σενάριο περιλαμβάνει δραστηριότητες αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών με τη χρήση μηχανών αναζήτησης στο διαδίκτυο για ανεύρεση πληροφοριών, με λογισμικά οπτικοποίησης μέσω διαδικτύου όπως είναι τα Google Earth, και Google Maps, με λογισμικό για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, την επικοινωνία και την έκφραση (Revelation Natural Art), με λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (Inspiration), με λογισμικό γενικής χρήσης επεξεργασίας κειμένου (Microsoft Word), με λογισμικό για την παραγωγή εικονογραφημένης ιστορίας – κόμικ (Comic Strip Creator) και τέλος με λογισμικό ηλεκτρονικής αξιολόγησης Hotpotatoes.
2.3 Κατηγορία λογισμικού – Συνδυασμός κατηγοριών λογισμικού
Για την υλοποίηση του σεναρίου χρησιμοποιήθηκαν:
Το διαδίκτυο. Η χρήση του διαδικτύου και η αναζήτηση και διαχείριση της πληροφορίας μέσω αυτού είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο στα χέρια των μαθητών για την ανακάλυψη της γνώσης. Ο δάσκαλος παίζει ρόλο υποστηρικτικό και συγχρόνως καθοδηγητικό, ώστε να οδηγήσει τους μαθητές του στην εγκυρότητα και αξιολόγηση των πληροφοριών του διαδικτύου και όχι στην άκριτη υιοθέτησή τους. Έτσι περνάει τα μηνύματα της ασφαλούς πλοήγησης.
Το λογισμικό Google Earth – Google Maps ανήκει στα περιβάλλοντα μάθησης μέσω διερεύνησης, ανακάλυψης και οικοδόμησης (ανοικτού τύπου) και συγκεκριμένα στα συστήματα οπτικοποίησης μέσω διαδικτύου. Η επιλογή του λογισµικού έγινε επειδή µε τη χρήση του δεν παρέχεται απλά ένα εποπτικό µέσο (όπως οι χάρτες και τα βιβλία), αλλά ένα ανοιχτό περιβάλλον µάθησης στο οποίο συντελούνται δραστηριότητες διερεύνησης και ανακάλυψης, σε σηµαντικότερο βαθµό απ’ ότι θα γινόταν µε τη χρήση του παγκόσµιου χάρτη και του βιβλίου.
Το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης αποτελεί μια ιδιαίτερη κατηγορία συστημάτων εκπαιδευτικού λογισμικού με ανοικτό χαρακτήρα, που επιτρέπει τη διερεύνηση των σχέσεων των εννοιών μεταξύ τους και τη βαθύτερη κατανόηση, κι αυτό βοηθά στο να μετατραπεί η δηλωτική γνώση σε διαδικαστική γνώση.
Το λογισμικό Revelation Natural Art ανήκει στα περιβάλλοντα μάθησης μέσω διερεύνησης, ανακάλυψης και οικοδόμησης (ανοιχτού τύπου) και συγκεκριμένα στα λογισμικά συμβολικής έκφρασης και επικοινωνίας. Τέτοιου είδους λογισμικά βοηθούν στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της καλλιτεχνικής έκφρασης των παιδιών μέσα από τη δημιουργία εικόνων για τη μελέτη του θέματος του συγκεκριμένου σεναρίου.
Το λογισμικό γενικής χρήσης και επεξεργασίας κειμένου Microsoft Word. Ο επεξεργαστής κειμένου χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή, τροποποίηση και επεξεργασία κειμένων σε ψηφιακή μορφή. Η επεξεργασία κειμένου συνιστά μια δραστηριότητα που δεν περιλαμβάνει μόνο την έκδοση των γραπτών με την πληροφορική έννοια αλλά διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην οργάνωση των ιδεών και των επιχειρημάτων.
Το λογισμικό Hot Potatoes ανήκει στα περιβάλλοντα μάθησης μέσω διερεύνησης, ανακάλυψης και οικοδόμησης (κλειστού τύπου) και συγκεκριμένα στα λογισμικά συγγραφής υπερμεσικών εφαρμογών και ασκήσεων. Συμπληρώνοντας αλλά και δημιουργώντας (ανοιχτού τύπου δραστηριότητα) ασκήσεις του συγκεκριμένου λογισμικού οι μαθητές επιλέγουν και οργανώνουν γεωγραφικές πληροφορίες, χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο και έννοιες, εξοικειώνονται με τις ασκήσεις συμπλήρωσης κενών και δημιουργίας σταυρόλεξου.
Τέλος το λογισμικό Comic Strip Creator για δημιουργία ψηφιακών κόμικς το οποίο σχεδιάστηκε από τους φοιτητές του εργαστηρίου CosyLLab του τμήματος Διδακτικής της Τεχνολογίας και Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν κόμικς αλλά και να τα μοιραστούν ανεβάζοντάς τα στη σελίδα του portal ή μπορούν και να βλέπουν και τις δημιουργίες άλλων χρηστών. Με το συγκεκριμένο λογισμικό παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές να αξιοποιήσουν με δημιουργικό τρόπο τις εικόνες που ανακάλυψαν στο διαδίκτυο και να δημιουργήσουν τη δική τους ιστορία χρησιμοποιώντας πιο συνοπτικό λόγο.
Ακολουθεί η περιγραφή του σεναρίου και οι δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν. Πατήστε το αντίστοιχο κουμπί για να τις δείτε !
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση του σεναρίου είχε δύο μορφές:
Διαμορφωτική: Κατά τη διάρκεια κάθε δράσης συζητούσαμε με τους μαθητές τις απόψεις τους για τις δραστηριότητες στα φύλλα εργασίας. Εκφράζονταν για τα σημεία που τους δυσκόλεψαν, τρόπους υπέρβασης των εμποδίων και σημεία που τους ικανοποιούσαν ιδιαίτερα. Επίσης εκφράζονταν κριτικά και για το ίδιο το λογισμικό.
Τελική: Στην τελική αξιολόγηση εξετάστηκε η επίτευξη των στόχων του σεναρίου, τόσο στο γνωστικό όσο και στην απόκτηση δεξιοτήτων και κοινωνικών στάσεων στα πλαίσια της λειτουργίας της ομάδας. Οι γνωστικοί στόχοι εξετάστηκαν με ασκήσεις hot potatoes, αλλά και με ασκήσεις συμπλήρωσης κενών και με ανοιχτές ερωτήσεις.
Το σενάριο φαίνεται, μέσα από τις απόψεις των μαθητών, αλλά και από την ευκολία της συμπλήρωσης των ασκήσεων να είναι επιτυχημένο. Οι μαθητές συμμετείχαν με ενδιαφέρον, κατά τη διάρκεια των εργασιών και εκφράστηκαν με ενθουσιασμό δηλώνοντας ότι η διαφορετική διδακτική προσέγγιση τους οδήγησε σε ανακάλυψη γνώσεων, που με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας θα ήταν ίσως ανέφικτο.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Η αξιολόγηση του σεναρίου είχε δύο μορφές:
Διαμορφωτική: Κατά τη διάρκεια κάθε δράσης συζητούσαμε με τους μαθητές τις απόψεις τους για τις δραστηριότητες στα φύλλα εργασίας. Εκφράζονταν για τα σημεία που τους δυσκόλεψαν, τρόπους υπέρβασης των εμποδίων και σημεία που τους ικανοποιούσαν ιδιαίτερα. Επίσης εκφράζονταν κριτικά και για το ίδιο το λογισμικό.
Τελική: Στην τελική αξιολόγηση εξετάστηκε η επίτευξη των στόχων του σεναρίου, τόσο στο γνωστικό όσο και στην απόκτηση δεξιοτήτων και κοινωνικών στάσεων στα πλαίσια της λειτουργίας της ομάδας. Οι γνωστικοί στόχοι εξετάστηκαν με ασκήσεις hot potatoes, αλλά και με ασκήσεις συμπλήρωσης κενών και με ανοιχτές ερωτήσεις.
Το σενάριο φαίνεται, μέσα από τις απόψεις των μαθητών, αλλά και από την ευκολία της συμπλήρωσης των ασκήσεων να είναι επιτυχημένο. Οι μαθητές συμμετείχαν με ενδιαφέρον, κατά τη διάρκεια των εργασιών και εκφράστηκαν με ενθουσιασμό δηλώνοντας ότι η διαφορετική διδακτική προσέγγιση τους οδήγησε σε ανακάλυψη γνώσεων, που με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας θα ήταν ίσως ανέφικτο.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Γεωγραφία Στ΄ τάξης, Βιβλίο του δασκάλου, ΟΕΔΒ
- Γεωγραφία Στ΄ τάξης, Βιβλίο του μαθητή, ΟΕΔΒ
- ΔΕΠΠΣ (2003), Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών, ΦΕΚ Αναλυτικό πρόγραμμα Σπουδών Γεωγραφίας Δημοτικού, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
- Ματσαγγούρας Η. (2000), «Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση», Αθήνα: Γρηγόρης.
- ΕΑΙΤΥ, Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 2α: Κλάδος Π.Ε. 70 Β΄ Έκδοση, Δεκέμβριος 2010, Πάτρα.
- Κολιάδης, Ε. Α., (1997) Θεωρίες Μάθησης και Εκπαιδευτική Πράξη, τ. Γ΄ Γνωστικές θεωρίες, Αθήνα.
Ακούστε τους ήχους της φύσης !!!!!
Το Nature SoundMap είναι ένας θαυμάσιος τρόπος για να εξερευνήσετε τους ήχους του φυσικού κόσμου . Στο Nature SoundMap θα βρείτε τις σημάνσεις που περιέχουν ηχογραφήσεις της φύσης . Οι ηχογραφήσεις έχουν προστεθεί στο έργο από επαγγελματίες ηχολήπτες . Μερικές από τις εγγραφές που θα βρείτε διαθέτουν τους ήχους ενός μόνο ζώου ή τους ήχους της ζούγκλας , τους ήχους ενός βάλτου , ήχους μιας καταιγίδας , ή ήχους των ωκεανών και των ποταμών !!!! (Κάντε κλικ πάνω στην εικόνα για να δείτε το project Nature SoundMap)
Απεικονίσεις προτύπων της αποψίλωσης των δασών με το Global Forest Change Explorer !!!
Tο Global Forest Change Explorer είναι ένα νέο προϊόν των χαρτών της Google που παρέχει απεικονίσεις των προτύπων της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών .
Σχετικά με το Global Forest Change Explorer μπορείτε να δείτε μοτίβα της αποψίλωσης των δασών και να διερευνήσετε τα αίτια της αποψίλωσης των δασών . Ο χάρτης έχει τρεις βασικές ενότητες που μπορείτε να εξερευνήσετε . Τα εν λόγω τμήματα είναι: οι χώρες , τα οικοσυστήματα , και τα hotspots . Το τμήμα hotspots περιλαμβάνει ερωτήσεις για τους μαθητές για να ερευνήσουν και ν'ανακαλύψουν την αιτία της αποψίλωσης των δασών στη θέση αυτή.Κάντε κλικ πάνω στην εικόνα για να το επισκεφθείτε!!
Σχετικά με το Global Forest Change Explorer μπορείτε να δείτε μοτίβα της αποψίλωσης των δασών και να διερευνήσετε τα αίτια της αποψίλωσης των δασών . Ο χάρτης έχει τρεις βασικές ενότητες που μπορείτε να εξερευνήσετε . Τα εν λόγω τμήματα είναι: οι χώρες , τα οικοσυστήματα , και τα hotspots . Το τμήμα hotspots περιλαμβάνει ερωτήσεις για τους μαθητές για να ερευνήσουν και ν'ανακαλύψουν την αιτία της αποψίλωσης των δασών στη θέση αυτή.Κάντε κλικ πάνω στην εικόνα για να το επισκεφθείτε!!